Nauka porównawcza o cywilizacjach cz 1.Według teorii jednostronnych a zwłaszcza ekonomizmu wszystkie społeczności rozwijają się w tym samym kierunku, zaś różnice między nimi biorą się stąd, że jedne są bardziej zaawansowane w rozwoju, a drugie mniej. Z kolei nauka porównawcza o cywilizacjach ujmuje życie społeczne w sposób całościowy i w sposób niejednostronny.
Przypomnienie:
Ontologia: tu chodzi o to, co jest pierwotne (materia czy duch).
- materializm
- spirytualizm Epistemologia: co jest pierwotnym źródłem naszego poznania
- realizm
- idealizm Marksizm w swojej doktrynie ma też wersję idealistyczną i realistyczną np. Marks z Engelsem prezentowali nurt realistyczny. Marks twierdził, że ideologia staje się siłą materialną z chwilą gdy opanowuje masy.
Oprócz Feliksa Konecznego jeszcze inni badacze zajmowali się cywilizacjami (jako pierwsi) , byli to: O. Spengler i A. Toynbee.
Nauka porównawcza o cywilizacjach Feliksa Konecznego była pierwszą w skali światowej próbą syntetycznego niejednostronnego ujęcia praw rządzących powstaniem i rozwojem społeczeństw, była ona oparta na analizie materiału empirycznego oparty o materiał: historyczny, etnograficzny i socjologiczny. W drugiej połowie XX wieku taką próbę podjął Samuel Huntington (niestety jak wykazał w swojej pracy habilitacyjnej R. Piotrowski Huntington popełnił plagiat z dzieł Konecznego i w dodatku jeszcze ocenzurował jedną cywilizację, pomijając jedną z cywilizacji sakralnych – cywilizację żydowską).
Koneczny podał następującą
definicję cywilizacji: „cywilizacja jest to metoda ustroju życia zbiorowego.” W szkole niemieckiej się rozróżnia kulturę i cywilizację, która jest związana z wytworami materialnymi danej cywilizacji. Widzimy więc, że drugą definicja jest rozkawałkowana i mało syntetyczna.
„Przez
kulturę natomiast będziemy rozumieli podział cywilizacji związany z narodem lub narodowością – na przykład w cywilizacji łacińskiej mamy kulturę polską, węgierską, francuską, angielską itd., w cywilizacji turańskiej kulturę ujgurską, afgańską itd.”
Leon Petrażycki i jego uczeń, asystent i kontynuator Henryk Piętka są wybitnymi naukowcami, którzy zajmowali się socjologią prawa i działaniem norm prawnych oraz ich wychowawczym działaniem na społeczeństwo. To R. Dmowski w Myślach nowoczesnego polaka pisał, że człowiek kulturalny nie dla tego nie kradnie, że grozi za to kara ale dla tego, że zakaz kradzieży uważa za słuszny i brzydzi się kradzieżą.
Teoria L. Petrażyckiego, jest bardzo użyteczna dla prawników i polityków, ponieważ ma bardzo dużą moc społeczno sterowniczą (jak się mówi w cybernetyce społecznej), a w tej chwili w ogóle nie wykłada się tego dorobku polskiej szkoły socjologicznej, a dla czego tak się dzieje…?
Synteza Konecznego, którą przeprowadził J. Kossecki polega na tym, że cywilizację umieścił w normach społecznych (w tzw. normotypie społecznym). Jeżeli uwzględnimy koncepcje L. Petrażyckiego i H. Piętki dotyczące psychologiczno – socjologicznego ujęcia norm społecznych, wówczas możemy zmodyfikować definicję Konecznego: „cywilizacja jest to jednolity system norm społecznych określający metodę ustroju życia zbiorowego społeczeństwa we wszystkich dziedzinach jego życia zbiorowego.”
Koneczny w wyniku swoich badań empirycznych odkrył i wyróżnił 22 cywilizacje historyczne z których do dziś istnieje tylko siedem (od najstarszych do najmłodszych wg Konecznego): chińska, bramińska, żydowska, turańska, bizantyńska (wschodniorzymska), łacińska i arabska. Oprócz tych cywilizacji jeszcze lokalnie występują dwie w postaci cywilizacji tybetańskiej i numidyjskiej.
„Bardzo trudno jest nam wyróżnić jakieś wspólne normy dla całej ludzkości, dla wszystkich związków społecznych, rozpatrywanych na przestrzeni całej historii ludzkości. Weźmy na przykład problem zabójstwa jeńców wojennych. Mamy tu z jednej strony prymitywne plemiona uznające zabijanie, a nawet zabijanie jeńców wojennych za postępowanie dobre i dopuszczalne, a z drugiej strony nowoczesne narody podpisujące wspólne konwencje międzynarodowe gwarantujące humanitarne traktowanie jeńców. Można by powiedzieć wprawdzie, że te różnice wynikają tylko z faktu, że prymitywne plemiona stoją na bez porównania niższym szczeblu rozwoju ogólnego niż nowoczesne narody, ale przecież w XX wieku podczas II wojny światowej mieliśmy przykłady masowego mordowania jeńców lub morzenia ich głodem na śmierć na rozkaz władz państwowych reprezentujących narody na bardzo wysokim szczeblu rozwoju ( np. naród niemiecki). A zatem różnice te muszą mieć jakieś głębsze podłoże niż tylko różny poziom kultury ogólnej. (…)
Weźmy jeszcze problem małżeństwa – są ludy, które poligamię uważają za jego normalną formę, są inne, które stoją na gruncie monogamii. Warto przy tym podkreślić, że ten podział również nie musi być związany z ogólnym poziomem kultury społeczeństwa – istnieją prymitywne ludy murzyńskie uznające monogamię, a z drugiej strony o wiele wyżej od nich rozwinięte oparte o etykę islamu, które uznają poligamię.”
Trudno wyróżnić wiele norm wspólnych dla całej ludzkości (Koneczny). Z norm wspólnych dla całej ludzkości Koneczny wyróżnił cztery:
- potępienie kradzieży (członków danej społeczności obcych można okradać – tak jest w społeczeństwach pierwotnych). Tutaj wmieszane są normy etyczne i prawne.
- potępienie cudzołóstwa i kazirodztwa (są również takie społeczności w których przed zawarciem związku małżeńskiego nie jest to karane ani potępiane).
- potępienie zdrady własnej społeczności (niema takiej społeczności, w której było by na to przyzwolenie).
- poszanowanie rodziców i starszych (np. teraz jest powszechne krytykowanie wszystkiego co „komusze”, a to nie było tak jednoznacznie czarno białe; dalej w zachodniej europie szczególnie jest coraz to większe przyzwolenie na brak szacunku w stosunku do starszych osób, czego wynikiem jest eutanazja, można to określić jako upadek tzw. „kultury zachodniej”).
Jednym ze stwierdzeń do jakich możemy dojść badając cywilizacje, jest stwierdzenie o ich bogatej różnorodności, ponieważ nie ma jakiejś jednej wszechświatowej cywilizacji, jak również nie ma jednej uniwersalnej metody ustroju życia zbiorowego.
Wykład został przeprowadzony przez doc. Józefa Kosseckiego podczas spotkania w ramach „Narodowej Akademii Informacyjnej”, które są organizowane w całej Polsce. Uzupełniony został w nieznacznym tylko wymiarze o pracę tegoż autora „Podstawy nowoczesnej nauki porównawczej o cywilizacjach” z 2003 roku ze str. 20-22.
Źródło:
http://nai.blog.onet.pl/2012/02/10/nauka-porownawcza-o-cywilizacjach-cz1/Nauka porównawcza o cywilizacjach – Pięć kategorii bytu społecznego cz.2Każda cywilizacja określa swój stosunek do pięciu kategorii bytu społecznego, które tworzą tzw. Quincunx (Koneczny).
Ryc.1. Quincunx cywilizacyjny według F. Konecznego.
„Każde zjawisko życia społecznego może być zaliczone do którejś z pięciu kategorii bytu, czasami nawet jedno zjawisko może jednocześnie może jednocześnie należeć do dwóch lub więcej kategorii – na przykład etyka gospodarcza należy równocześnie do kategorii dobra i dobrobytu, zaś nauka ekonomii należy równocześnie do prawdy i dobrobytu.”
1.Dobro: etyka, prawo i wszelkiego rodzaju ideologia.
Ideologia określa nam zasadnicze cele wszelkich działań społecznych, a więc religia(elementy ideologiczne w religii wskazują zbawienie, jako zasadniczy cel). Normy etyczne i prawne określają dopuszczalne i niedopuszczalne sposoby osiągania tych celów. Powiedzenie, że „cel uświęca środki” jest wyrazem indyferentyzmu ideologicznego i etycznego.
W ideologii marksistowskiej ideologie cele dominowały nad ekonomią. Zalecenia ekonomiczne (unii fiskalnej itd.) UE są tak naprawdę zaleceniami o podłożu czysto ideologicznym.
Normy etyczne od norm prawnych różnią się tym, że nakazy norm etycznych są przestrzegane dobrowolnie, zaś nad prawem stoi roszczenie lub przymus (fizyczny bądź ekonomiczny) materialny.
W dziedzinie norm prawnych zasadnicze znaczenie ma tzw.trój prawo:
- prawo rodzinne,
- prawo majątkowe,
- prawo spadkowe, które są ze sobą ściśle powiązane.
Na przykład: rodzina nie monogamiczna implikuje scentralizowaną bezwzględną władzę. Dla tego w krajach muzułmańskich demokracja nie funkcjonuje (np.dzisiejszy Egipt, Libia). Osłabiona rodzina monogamiczna nieuchronnie prowadzi państwo do despotyzmu (państwo musi przy pomocy siły utrzymywać porządek).
Według Leona Petrażyckiego i Henryka Piętki (twórcy psychologicznej i socjologicznej teorii prawa) osłabienie norm etycznych programowanych w rodzinie stwarza społeczną konieczność zastępowania etyki prawem i dobrowolności przymusem, co oznacza olbrzymie straty energii sterowniczej, to Bismarck powiedział po załamaniu się kulturkampfu stwierdził, że jeden ksiądz zastępuje stu policjantów.
Według odkryć Konecznego istnieje ścisła współzależność między istnieniem monogamicznej rodziny i własności prywatnej, a dalej łączy się to z prawem spadkowym. W poligamicznych rodzinach prawo spadkowe jest bardzo skomplikowane, bo, na jakiej zasadzie małżonek ma ustalać spadek… W Rosji do Piotra Wielkiego wszystkie ziemie należały do cara, a car z własnej woli mógł dać pozwolenie na tzw. wieczystą dzierżawę. W Republice Rzymskiej z kolei kobieta po urodzeniu czwartego dziecka otrzymywała pełne równouprawnienie cywilne.
2. Prawda:kategoria prawdy obejmuje normy i metody badania świata, oraz ustalania faktów i praw nimi rządzących w sferze filozofii, nauki i społecznego obiegu informacji. W tej sferze funkcjonują instytucje naukowe, medialne, instytucje państwowe, które zajmują się ustalaniem i dochodzeniem do prawdy.
Nie we wszystkich cywilizacjach istnieje pojęcie prawdy obiektywnej, zamiast niego funkcjonują systemy prawa autorytetów (naukowych, urzędowych i medialnych). Łączy się to ściśle z teoriopoznawczym idealizmem, jako przeciwieństwem realizmu. Dla realisty źródłem naszego poznania jest obiektywnie istniejąca rzeczywistość, która istnieje niezależnie od naszego poznania i obrazu ukształtowanego w świadomości społecznej. Idealizm teoriopoznawczy stoi na stanowisku, że źródłem naszego poznania są nasze wrażenia. Przy czym idealizm obiektywny uznaje istnienie obiektywnej rzeczywistości, która jest dla nas niepoznawalna, natomiast to, co poznajemy, to nasze wrażenia. Idealizm subiektywny neguje lub ignoruje istnienie obiektywnej rzeczywistości w skrajnym przypadku „Solipsyzm” mówi, że istnieje tylko „ja” i moje wrażenia.
„W okresie nawrotu turańszczyzny, pod rządami Stalina, cybernetyka i teoria informacji były potępiane, jako „reakcyjne pseudonauki”. Podobny los spotkał wiele innych dziedzin i teorii naukowych, a naukowców, którzy nie chcieli się poddać dyktatowi nieuków,spotkał smutny los, – jako przykład można podać słynnego radzieckiego genetyka Nikołaja Wawiłowa, który za Stalina nie poddając się dyktatowi zmarł w więzieniu.”
3.Piękno: chodzi tutaj o ustalenie norm estetycznych. Mamy w związku z tym estetykę wzniosłą (religijną) i estetykę użytkową (komercyjną,higieniczną czy seksualną) ona związana jest z kategoriami materialnymi, a wcześniej podana jest rodzajem estetyki z kategorii duchowych.
„Można powiedzieć, że sztuka z jednej strony odzwierciedla psychikę danego społeczeństwa, a drugiej strony ją kształtuję. Wielcy artyści są najlepszymi propagatorami idei społeczno-politycznych. Nieprzypadkowo przewroty społeczne zaczynają się zazwyczaj od przewrotu w dziedzinie sztuki. (…)
Każda cywilizacja ma odmienny stosunek do kategorii piękna, rozmaicie ocenia sztuki piękne i nie każda przyswaja sobie wszystkie. O ile na przykład w cywilizacji łacińskiej satyryczna twórczość artystyczna dotycząca oficjalnych osobistości państwowych jest cenna i popierana, a mężowie stanu kolekcjonują nieraz swoje karykatury, o tyle w cywilizacji turańskiej tego rodzaju twórczość uważana jest za antypaństwową.”
4.Dobrobyt: dotyczy tego, co nazywamy materialną walką o byt w sferze gospodarczej, gdzie ekonomizm, jako nurt jednostronnej teorii jest ściśle z nią związany.
„Dla wszelkiej działalności ludzkiej potrzebna jest baza materialna i działalność ta jest tym skuteczniejsza, im lepsza bazą materialną dysponuje. Zatem rozwój gospodarczy stwarza podstawę rozwoju wszystkich innych kategorii bytu społecznego – dla kategorii zdrowia tworzy nową technikę służącą do celów leczniczych i przez doskonalenie metod masowej produkcji przyczynia się do jej rozpowszechniania; podnosząc zaś ogólny dobrobyt materialny ludności, poprawia warunki higieniczne i podnosi stan jej zdrowotności. Bez pewnego poziomu dobrobytu nie ma mowy o higienie. (…)
Przede wszystkim cywilizacje, które pogardzają pracą fizyczną – jak np. bramińska czy turańska – ugrzęzły w gospodarczym zastoju, natomiast cywilizacja łacińska,która rehabilitowała pracę ludzką i uczyniła z niej obowiązek etyczny,zapewniła społeczeństwom wspaniały rozkwit gospodarczy.”
5.Zdrowie: dotyczy tych dziedzin życia społecznego, które są związane z ochroną życia i zdrowia ludzkiego, a więc higiena, medycyna,bezpieczeństwo i obronność.
„Kategoria jest również ściśle powiązana z innymi kategoriami bytu społecznego. Rozwój higieny i medycyny zależy od uprawiania nauk, zwłaszcza biologicznych i medycznych oraz do rozwoju techniki i w ogóle gospodarki, a drugiej strony uwarunkowany jest również etyką, zależy, bowiem od tego, czy pielęgnowanie ciała ludzkiego uważa się za dobre i potrzebne. (…)
Cywilizacja bramińska, która nie uznaje obowiązku dbania o zdrowie, ugrzęzła w ogólnym zastoju. Podniesienie zdrowotności jest niezbędnym warunkiem rozwoju demograficznego, a z kolei rozwój ludnościowy stwarza nowe bodźce do rozwoju ogólnocywilizacyjnego, zmusza, bowiem do szukania nowych metod gospodarowania i nowych metod organizacji społecznej, a przez zwiększenie ilości kontaktów międzyludzkich przyspiesza rozwój jednostek.”
Cywilizacje określają stosunek społeczeństwa do pięciu kategorii bytu społecznego i tu zachodzą między nimi zasadnicze różnice. Pierwszy rodzaj różnic polega na tym,że różny jest stosunek do pięciu kategorii bytu, np. w cywilizacji łacińskiej w kategorii dobra etyka dominuje nad prawem, to znaczy, że obowiązek etyczny jest ważniejszy niż obowiązek prawny, zaś prawo nie powinno być sprzeczne z etyką. Natomiast w cywilizacji bizantyńskiej prawo jest ważniejsze niż etyka, która tylko dodatkowo wspomaga prawo.
Ryc.2. Udział etyki i prawa w cywilizacji łacińskiej i bizantyńskiej.
System sterowania społecznego oparty na etyce jest bardziej ekonomiczny z punktu widzenia nakładów energomaterii niż system, który głównie posługuje się prawem,gdzie środki energomaterialne są konieczne do egzekwowania tego prawa.
W kategorii prawdy w jednej cywilizacji źródłem wszelkiej prawdy jest religia, to są tzw. cywilizacje sakralne (bramińska i żydowska). Różna jest hierarchia poszczególnych kategoriach bytu w różnych cywilizacjach, np. w cywilizacji łacińskiej dominuje kategoria dobra i postuluje się podporządkowanie etyce wszystkich dziedzin życia. W Unii Europejskiej rozrost prawa jest wynikiem zaniku etyki. W cywilizacji turańskiej dominują kategorie materialne, (czyli materialno militarna walka o byt) są na pierwszym miejscu. Dla tego taka Rosja, jak nie ma wojny ani zbrojeń podupada (teraz również demograficznie wymiera).
Trzeci rodzaj różnic: nie każda cywilizacja jest pełna, to znaczy nie każda określa stosunek do wszystkich pięciu kategorii bytu społecznego, np. w cywilizacji turańskiej nie ma kategorii prawdy. W imperium mongolskim (które, było najdoskonalszą strukturą cywilizacji turańskiej) państwo nie zakładało szkół.Również w pewnym okresie Rosja carska uznawała zasadę nieuświadamiania i ograniczania dostępu społeczeństwa do szkół, co potwierdza duży udział pierwiastków cywilizacji turańskiej w tym okresie w Rosji.
Wykład został przeprowadzony przez doc. Józefa Kosseckiego podczas spotkania w ramach „Narodowej Akademii Informacyjnej”, które są organizowane w całej Polsce. Uzupełniony został w nieznacznym tylko wymiarze o pracę tegoż autora „Podstawy nowoczesnej nauki porównawczej o cywilizacjach” z 2003 roku.
Źródło:
http://nai.blog.onet.pl/2012/02/15/nauka-porownawcza-o-cywilizacjach-piec-kategorii-bytu-spolecznego-cz-2/Wyróżniki cywilizacyjne cz.1Kategoriebytu muszą rozwijać się harmonijnie, jeśli jedna z nich za bardzo wyprzedzainne w rozwoju, to prędzej czy później następuje zahamowanie również i w tejdziedzinie.
Wszystkiekategorie bytu są ze sobą powiązane i muszą być ze sobą współmierne, to znaczynie może być między nimi sprzeczności. Każda sprzeczność między kategoriami bytu świadczy o tym, że w społeczeństwie funkcjonuje mieszanka cywilizacyjna,która prędzej czy później prowadzi cywilizację do zagłady.
Temat: Wyróżniki cywilizacyjne. W poniższymtemacie będziemy zastanawiać się nad zasadniczymi czynnikami, które determinującharakter cywilizacji i nazywać będziemy je wyróżnikami cywilizacyjnymi. Naukaporównawcza o cywilizacjach wylicza sześć takich wyróżników:
1. Istnienie lubnie istnienie monogamicznej rodziny wyemancypowanej z pod władzy rodu. Przyczym rodzinę definiujemy jako związek rodziców i dzieci.
Rodzina może miećnastępująca strukturę:
a) rodzina monogamiczna (1 mężczyzna + 1 kobieta),
b) rodzina poligamiczna (1 mężczyzna + wiele kobiet),
c) rodzina poliandryczna (wielu mężczyzn + 1 kobieta),
Zpoligamią łączy się problem prawa rodzinnego, majątkowego i spadkowego.Poligamia i poliandria warunkuje tyranię władzy państwowa, ponieważ prawomajątkowe i spadkowe się w tym momencie bardzo komplikuję i aby utrzymaćporządek w państwie potrzebne jest używanie siły. Krokiem do poligamii jestosłabianie monogamicznego małżeństwa, a to z kolei implikuje to stopniowąturanizację życia społecznego.
„Wspołeczeństwach monogamicznych kobieta staje się pełnoprawnym członkiemspołeczeństwa, praca przestaje być spychana na kobietę i w skutek tego pracaprzestaje hańbić. Monogamiczna, nierozerwalna rodzina wymaga istnienia nietylko prywatnej własności, lecz również dziedziczenia majątku rodziców przezdzieci. Chęć przekazania majątku i kultury dzieciom staje się potężnym bodźcemdziałalności gospodarczej i ogólnocywilizacyjnej. (…)
Monogamicznarodzina wyemancypowana z pod władzy rodu, stwarza niezbędne przesłankipsychologiczne do powstania cywilizacji wyższego typu, opartych na związkach narodowych.”
2. Opanowanie czasu. Opanowanie przestrzeni polega na tym, żeczłowiek może według powziętego z góry planu dotrzeć do dowolnego punktuprzestrzeni i powrócić z powrotem oznaczoną z góry drogą. Opanowanieprzestrzeni rozwija intelekt i kategorię prawdy.
Opanowanie czasu polega na tym, żebywłasnego zamiaru w oznaczonej na to cząstce czasu stało się coś, co może byćzależne od woli ludzkiej. Termin ten odgrywa analogiczną rolę jak meta- wprzestrzeni i stanowi kryterium opanowania czasu. Opanowanie czasu wpływabezpośrednio na rozwój etyki, gdyż kształci wolę. Końcowym etapem opanowaniaczasu jest historyzm, to jestświadomość historyczna danego społeczeństwa i wyciąganie z niej wniosków naprzyszłość. Wraz z historyzmem powstaje początek łączności z tradycjępoprzednich pokoleń oraz poczucie obowiązku wobec pokoleń następnych. Historyzmumożliwia i przyśpiesza postęp w każdej dziedzinie pozwala bowiem następnympokoleniom zaczynać w tym miejscu do którego poprzednie pokolenie zdążyło jużdotrzeć. Postęp nie jest możliwy tam, gdzie następne pokolenia nie mogąkorzystać z dorobku poprzedników.
„Najwyższy szczebel opanowania czasu to historyzm, bez którego utrudniony jest postęp i niemożliwepowstanie narodów oraz rozwój etyki. Do historyzmu doszła dopiero cywilizacjarzymska i łacińska. Pod wpływem tych cywilizacji zaczęły się pojawiać, anastępnie rozwijać elementy historyzmu w cywilizacji żydowskiej. Natomiast wcywilizacji bizantyńskiej historyzm zaczął zanikać, a nawet w niektórychkulturach tej cywilizacji zniknął prawie zupełnie doprowadzając do fałszowaniawłasnej historii i zaniku poczucia obowiasku.”
3. Stosunek doprawdy.[1] Chodzitutaj o istnienie bądź nie istnienie pojęcia prawdy obiektywnej (istniejeniezależnie od naszego poznania) traktowanej jako wartość społeczna dostępnadla każdego. Z miłości do prawdy wypływa szereg zalet etycznych jak poznaniegodności osobistej, prawość, szczerość. Bez pojęcia prawdy obiektywnej nie możeistnieć historyzm i nie ma mowy o rozwoju etyki.
„Wspołeczeństwach, w których prawda uważana jest za wartość bezwzględną, zaczynasię wszechstronny rozwój nauk, przy czym przez naukę rozumiemy metodycznedochodzenie do prawdy. Nauka tychspołeczeństwach rozwija się na podstawieswobodnej, nieskrępowanej, publicznej dyskusji, a jej wyniki są dostępne wzasadzie dla każdego. Nauka też nie odrywa się od życia, lecz służy mu i conajwyżej może je wyprzedzać. Z rozwoju nauk rodzi się upowszechnienie oświaty,a swobodna dyskusja wpływa na rozwój krytycyzmu i dynamizuje rozwój nie tylkonauk ale i innych dziedzin życia społecznego.”
Powyższy wykład został wygłoszony przez doc. Józefa Kosseckiego w ramach „Narodowej Akademii Informacyjnej” częściowo tylko został uzupełniony o cytaty z pracy tegoż autora „Podstawy nowoczesnej nauki porównawczej o cywilizacjach” Katowice 2003, s. 75-80.
[1] Wyróżnik dodany przez Józefa Kosseckiego, gdyż nasunęła się ona autorowi po przeczytaniu prac F. Konecznego, ona była tam zawarta tylko nie wyróżniona do tej rangi.
Źródło:
http://nai.blog.onet.pl/2012/03/07/wyrozniki-cywilizacyjne-cz-1/
